بڕینی دارستانەکان لە زیادبووندایە سەڕەڕای وێرانبوونی زیاتری ژینگە
08/10/2024
گەر چی نوسین و کتێبی زۆر و گرتنی کۆبوونەوەی لوتکەیی بۆ پرسی ژینگە کراون و بەرنامەی زۆربەی دەسەڵاتدارانی وڵاتانی ئەوروپا و ئەمەریکا و کەنەدا و ئۆسترالیا و وڵاتانی دیکە و دانانی بڕێك پارە لە بوجەکانیان بۆ پرسی ژینگە ، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا کۆمپانیاکان و سوپەرمارکێتە گەورەکان دەستبەرداری پلان و دەستەکەوتی خۆیان نابن .
زانینی ئەمەش زۆر ئاسانە، چونکە هێزێك نییە کە بتوانێت جڵەوی کۆمپانیاکان بکات نەك هەر ئەوەش بەڵکو خودی کۆمپانیاکان و خەڵکانی دەستەبژێر و بزنسمانەکان خۆیان حوکم دەکەن . دوای ئەمەش سیستەمی سەرمایەداری لەسەر بناخەی وێرانکرنی ژینگە و تەواوی مرۆڤایەتی دروست بووە نە دەتوانرێت هاوسەنگی لەگەڵ ژینگەدا ڕاگرێت و نە پلان و پیلانەکانیشی .
ئەمە لە کاتێکدا کە 140 وڵات بەڵێنی وەستانیان تا ساڵی 2030 لە وێرانکردنی ژینگەدا داوە بەڵام داخوازی گوێرەکە و گوشتی گوێرەکەو سۆیە و زەیتی خورما و کانزای نیکڵ nickel کە کانزایەکی ئێکجار بە سوودە لە پیشەسازیدا و ساڵی پار ، 2023، وڵاتی ئەندەنوسیا نیوەی کانزای نیکڵی جیهانی بەرهەم هێناوە.
ڕاپۆرتە جیهانگییەکان هۆشداری دەدەن، بە هەڵکشانی بڕینی زیاتری دارستانەکان. ئەمەش هیوای وەستاندنی قەیرانی کەشوهەوا و ڕێگریکردن لە زیانە گەورەکانی گیانلەبەرە کێوییەکان لە سەرانسەری جیهان زیاتر کردووە.
بەپێی ڕاپۆرتەکە، نزیکەی 6.4 ملیۆن هێکتار (16 ملیۆن دۆنم) دارستان لە ساڵی 2023 دا وێرانکراوە و دارەکان بڕراوەتەوەوە. تەنانەت دارستانی زیاتریش – 62.6م هێکتاری دیکە چووەتە سەر ئەوە بەهۆی دروستکردنی ڕێگاوبان و داربڕین و ئاگرکەوتنەوە لە دارستانەکان زیانیان بەرکەوتووە. لە ئەندەنوسیا و بۆلیڤیا بەرزبوونەوەی دارستانبڕین هەبووە، ئەمەش بەهۆی گۆڕانکارییە سیاسییەکان و بەردەوامی خواست لەسەر کاڵاکان لەوانە گۆشتی مانگا، سۆیا، زەیتی خورما، کاغەز و نیکل لە وڵاتە دەوڵەمەندەکاندا بووە.
ڕاپۆرتەکە تیشکی خستۆتە سەر خاڵێکی گەشاوە لە ئەمازۆنی بەڕازیل، کە حکومەتی نوێی سەرۆک لویز ئیناسیۆ لولا دا سیلڤا لە ساڵی یەکەمیدا بڕینی دارستانەکانی بە ڕێژەی 62% کەمکردەوە. ئیڤان پاڵمێگیانی، ڕاوێژکاری گروپی توێژینەوەی کەشوهەوا، نووسەری سەرەکی ڕاپۆرتەکە دەڵێت: “کۆتا هێڵ ئەوەیە کە، لە ئاستی جیهانیدا، دارستانبڕین خراپتر بووە نەک باشتر، لە سەرەتای ئەم دەیەدا”. وتی: “ئێمە تەنها شەش ساڵ ماوە بۆ وادەیەکی گرنگی جیهانی بۆ کۆتاییهێنان بە دارستانبڕین، و دارستانەکان بەردەوامن لە بڕین و تێکچوون و سووتاندن بە ڕێژەیەکی مەترسیدار.” “ڕاستکردنەوەی ڕێڕەوەکە ئەگەری هەیە ئەگەر هەموو وڵاتان بیکەنە یەکەمایەتی، واتە ئەسبەقییەتی پێبدەن، و بەتایبەتی ئەگەر وڵاتانی پیشەسازی بە جددی ئاوڕ لە ئاستی زیادەڕۆیی لە بەکارهێنانیاندا بخشێننەوە و پشتگیری لە وڵاتانی دارستان بکەن.”
زۆربەی وڵاتان پشتگیریان لە بەڵێنی سفری دارستانبڕین لە ساڵی 2030 کرد لە لوتکەی کەشوهەوای نەتەوە یەکگرتووەکان Cop26 لە ساڵی 2021. هەڵسەنگاندنی بەیاننامەی دارستانەکانی ساڵی 2024 کە لەلایەن هاوپەیمانی توێژینەوە و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیەوە بەرهەم هێنرا، پێشکەوتنەکانی بەرەو ئامانجەکە هەڵسەنگاند بە بەکارهێنانی هێڵی بنەڕەتی تێکڕای دارستانبڕین لە نێوان ساڵانی 2018 و 2020 بۆی دەرکەوتووە کە پێشکەوتنەکان بە شێوەیەکی بەرچاو لە ڕێڕەوی خۆیان دەرچووە، ئاستی دارستانبڕین لە ساڵی 2023دا نزیکەی 50% زیاترە لەوەی کە پێشکەوتنی بەردەوام بەرەو سفر [ واتە بە هیچ شێوەیەك نەبڕین ] پێویستی پێیەتی.
تەنها دارستانبڕینی ئەندەنوسیا لە ماوەی ساڵێکدا بە ڕێژەی 57% زیادی کردووە. ئەمەش بەشێکی زۆری دەگەڕێتەوە بۆ زیادبوونی خواستی جیهانی بۆ شتەکانی وەک کاغەز و کانزاکانی وەک نیکل.