نزیکەی نیوەی ئەو ڕۆژنامەنووسانەی کە ڕووماڵی قەیرانی کەشوهەوا دەکەن لە ئاستی جیهانیدا بە هۆی پیشەکەیانەوە هەڕەشەیان لێکراوە
06/06/2024
سیستەمی سەرمایەداری و پایە سەرەکییەکەی کە دەوڵەتە نە دۆستی بەشەرییەتە و نە دۆستی ژینگەش . دەوڵەت کە نوێنەرایەتی دەستڕۆیشتوان لە هەموو جۆرەکانیان و بزنس و بزنسمانەکان دەکات هەرگیز درێغی نەکردووە و ناکات لە سەرکوتکردنی هەر ناڕەزایی و بەرگرییەك ئیدی لە هەر بوارێکی ژیاندا بێت . لەو بوارانە ژینگەیە کە ژیانمانی پێوە بەندە و لە ئێستادا لەژێر گەوەرترین هەڕەشە و وێرانکاریدایە لە لایەن دەوڵەت و دەستوپیوەند و بەرژەوەندخوازەکانەوە دەستی نەپاراستوە لە خامۆشکردنی دەنگ و ڕەنگ و پاکتاوکردنی جەستەی هەر کەسێك لە کۆمۆنێتییەکاندا کە دەیەوێت ئەو پرسە گرنگە بوروژێنێت و بیکاتە پرسێك کە لە هەر لە ئێستاوە پیویستە کاری لەسەر بکرێ و کاری بۆ بکرێ.
بەپێی توێژینەوە نوێیە پێشکەوتووەکان، لە هەر 10 ڕۆژنامەنووسێک کە ڕووماڵی قەیرانی کەشوهەوا و پرسەکانی ژینگە دەکەن، نزیکەی چواریان لە ئەنجامی کارەکانیاندا مەترسییان لەسەر بووە و 11%یان تووشی توندوتیژی جەستەیی بوون.
لە ڕاپرسییەکی جیهانیدا کە زیاتر لە 740 پەیامنێر و سەرنوسەر لە 102 وڵاتەوە ئەنجامدرا، دەرکەوتووە کە 39%ی ئەوانەی هەڕەشەیان لێدەکرێت “هەندێکجار” یان “زۆرجار” لەلایەن ئەو کەسانەوە کراونەتە ئامانج کە سەرقاڵی چالاکییە نایاساییەکانی وەک داربڕین و کانگانبوون.
لە لایەکی دیکەوە، نزیکەی 30% هەڕەشەی ڕێوشوێنی یاسایییان لەسەر بوو – ئەمەش ڕەنگدانەوەی ڕەوتێکی گەشەسەندووە بەرەو کۆمپانیاکان و حکومەتەکان کە سیستەمی دادوەری بۆ دەمکوتکردنی ئازادی قسەکردن جێگیر دەکەن.
ڕاپۆرتی ڕووماڵکردنی هەسارەکە چاوپێکەوتنی وردی لەگەڵ 74 ڕۆژنامەنووس لە 31 وڵات لەخۆدەگرێت سەبارەت بەوەی کە چ یارمەتیەک پێویستە بۆ ئەوەی کارێکی باشتر ئەنجام بدەن لە ڕاپۆرتکردنی کەشوهەوای نائارام و توند، پیسبوونی ژینگە بە پلاستیک، کەمی ئاو و کانگاکان لە کاتێکدا گەرمبوونی جیهانی و تەماحی کۆنترۆڵنەکراوی کۆمپانیاکان بەربەستن لە چارەسەری کارەساتەکاندا .
جەیمس فاهن، بەڕێوەبەری جێبەجێکاری تۆڕی ڕۆژنامەگەری زەوی دەڵێت: “ئەو ڕۆژنامەنووسانەی کە بەشدارییان لە ڕاپرسییەکەدا کردووە، بەردەوامن و دڵەڕاوکێیان نییە لە خۆبەخشی خۆیان بۆ ڕاپۆرتکردن لەسەر ئەوەی کە چۆن گۆڕانی کەشوهەوا و تاوانە ژینگەییەکان کاریگەری نەرێنییان لەسەر مرۆڤ و هەسارەکە هەیە – بەڵام زۆر پێویستیان بە پشتیوانی زیاترە.”
تەنها ڕۆژنامەنووسان نین کە لەسەر هۆکارەکانی کە کارەساتی ژینگەیی دروست دەکات لە ژێر هەڕەشەدا بن. لە ساڵی 2012وە تا ئێستا لانیکەم 1910 بەرگریکاری وشکەساڵی وشکانی و ژینگە لە سەرانسەری جیهاندا کوژراون.