تورکەکانی قوبرس بەتوندی بەرپەرچی ئەردۆگانیان دایەوە و ڕەتیان کردەوە
30/04/2025
سەندیکا دژ بە سیاسەتەکانی ئەردۆگان وەستانەوە و خۆپیشاندانیان ڕێکخست
تورکیا لە ساڵی 1974 بەشە تورکییەکەی قوبرسی داگیرکردو حکومەتێکی بۆیان دروست کرد کە سەر بە خودی دەوڵەتی تورکیایە لەو کاتەوە . لەگەڵ ئەوەشدا تەنها وڵاتێك لە جیهاندا کە حکومەتی بەشە تورکییەکەی قوبرسیان ناسییبێت و دانیان پێدا نابێت هەر خودی تورکیا بووە . ئیتر لەو کاتەوە ناکۆکی لە نێوانی قوبرس و یونان و لەگەڵ تورکیا بەردەوامە و چەندەها جار یو ئێن و یەکێتی ئەوروپا بۆ حەلکردنی ئەو کێشەیە وتووێژی زۆریان کردووە .
هاوکاتیش حکومەتە یەك بەدوایەكەکانی تورکیا بە ڕۆڵی خۆیان جێ پێی خۆیان لەو بەشەی تورکیا قایم و قایمتر کردووە .. ئەمەشی کە کراوە لەگەڵ خواستی زۆری تورکەکانی ئەوێدا نەهاتۆتەوە ، چونکە ئەو بەشەی قوبرس بووە بە هەژارترین و دواکەوتوترین بەشی قوبرس ، گەرچی تورکەکانی قوبرس لە ڕوی عەلمانی بوونی کۆمەڵگەکەیانەوە و ڕەتکردنەوەی دین کە بە زۆر بەسەریاندا بسەپێنرێت ، یەکێك بووە لە دەوڵەتە کەمەکانی دونیا لەو بوارەدا.
لە ئێستادا ڕەجەب تەیب دەیەوێت ئەوێش وەکو خودی تورکیا لێبکات دەستوەردان لە هەموو کارو بار و سیاسەتێکی ئەوێدا دەکات. چونی ئەو دوێنێ ، شەمە، بۆ ئەوێ بۆ سەپاندنی حیجاب و دینی ئیسلامی بەسەر خەڵکەکەیدا بەرههەڵستی و یاخیبوونێکی زۆر گەورەی دروستکردووە ، تا ئەو ڕادەیەی لە شاری نیقۆسیا هەزاران لە تورکەکانی ئەو بەشەی نیقۆسیا چوونە سەر شەقام و دروشمی ” دەست لە خاکەکەمان هەڵگرە” و ” یاساکە ڕەتدەکەینەوە” هەڵگرتووە . ماوەیەکە ئەو خۆپیشاندانانە بەردەوامە بەڵام دوێنێ لە هەموو کات زیاتر کاراتر بوو.
بۆ قوبرسییە تورکەکان کە لە مێژە دژی کاریگەرییەکانی ئەنقەرەن کە هەمیشە لە لەوێ چونکە ئەردۆگان لە پێناوی ئیرادەی سەرکردایەتی خۆیدا دەیەوێت نەک تەنها نەریتە عەلمانییە لەمێژە پەسەندکراوەکان بشێوێنێت بەڵکو لە کۆتاییدا ناسنامەی خۆیان بگۆڕن. فاوستمان دەڵێت: “ئەوەی ئێمە شاهیدی دەبین، پێکدادانێکی کولتوورییە”. “یاسای باڵاپۆشی وەک بەشێک لە پاکێجێک لە هەوڵی بەردەوامی ئەردۆغان بۆ شلکردنەوەی سیکۆلاری و سیکۆلاری کۆمەڵگا سەیر دەکرێت”.
خۆپیشاندانەکەی هەینی کە دوای ناڕەزایەتییەکانی نزیکەی هەموو ڕۆژانێک بوو لەسەر یاسای حیجاب، لەلایەن زیاتر لە 100 سەندیکا و کۆمەڵگەی مەدەنییەوە ڕێکخرا کە زۆربەیان تا ئێستاش بانگەشە بۆ یەکگرتنەوەی دوورگەکە دەکەن وەک فیدراسیۆنێکی دوو ناوچەیی و دوو کۆمەڵایەتی. هوبێرت فاوستمان، مامۆستای مێژوو و زانستە سیاسییەکان لە زانکۆی نیقۆسیا لە باشووری ناسراوی نێودەوڵەتی، دەڵێت: “بەشێکی بەهۆی کەمالیزمەوە بەڵام بەهۆی هەشتا و دوو ساڵ حوکمڕانی کۆلۆنیالیزمی بەریتانیاوە، قوبرسی تورک بە زۆری عەلمانیترین موسڵمانن لە جیهاندا”.
لە وتارێکدا لەبەردەم قەرەباڵغییەکدا کە مەترێک لە کۆمەڵگەی باڵیۆزخانەی تورکیاوە دوورە، سەلما ئایلەم کە سەرۆکی سەندیکای مامۆستایانی خوێندنی ناوەندیی تورکیایە لە قوبرس، وتی ئەو ڕێسایە یەکسانە بە سەپاندنی ئیسلامی سیاسی بەسەر کۆمەڵگایەکدا کە نەک تەنها شانازی بە ناسنامەی عەلمانی خۆیەوە دەکات بەڵکو لە بنەڕەتدا شێوازی ژیانی عەلمانییە. ئاماژەی بەوەشکردووە، “ئێمە جارێکی دیکە بە نوێنەرانی ئاکەپە [پارتەکەی ئەردۆغان کە ڕەگ و ڕیشەی ئیسلامییە] دەڵێین: دەستەکانتان لە منداڵەکانمان دوور بخەنەوە و دەستەکانتان لە کۆمەڵگاکەمان دوور بخەنەوە.”
شەنەر ئێلسیل، ئەندامی دێرین و پێشووی سەندیکاکان دەڵێت: “ئەگەر بمانەوێت خۆمان ڕزگار بکەین دەبێت بەردەوامبین لەم خەباتە”.
بە داخەوە وتی، تادێت قوبرسی تورکەکان وایان لێکرابوو هەست بە کەمینەیەک بکەن “لە خاکی خۆماندا” لە ئەنجامی گواستنەوەی سەدان هەزار دانیشتووی تورکی بۆ باکوور. ئاماژەی بەوەشکرد، “ئاین هەرگیز خاڵی دابەشبوون نەبووە لەم دوورگەیەدا بەڵام دوای ساڵانێک لە دروستکردنی مزگەوت کە قوبرسی تورک تەنانەت ناچنە ئەوێ، دەیانەوێت بیکەن بە یەکێک لە قوتابخانەکانماندا.” ئاماژەی بەوەشکردووە، “ئێستا لە هەموو کاتێک زیاتر پێویستە بەرامبەر ئەردۆغان بوەستینەوە و دەنگمان ببیسترێت”.