ڕۆڵی ئیسرائیل لە ڕوداوەکان و جیهاندا
03/12/2023
ئیسرائیڵ کە دەوڵەتی یەکەمی سەربازییە لە ڕۆژهەڵاتی ناویندا و هاوكاتیش یەکەمین و باشترین هاوپەیمانی ئەمەریکایە، بۆ مانەوەی خۆی و هاوپەیمانێتییەکەی لەگەڵ زۆرینەی دەوڵەتانی دوونیادا هەمیشە ڕۆڵی گەوەرەی هەبووە و هەیە لە هاوکاری و هاوپەیمانێتی ئەو وڵاتانەدا .
من لێرەدا هەنێك لەو ڕۆڵانەی ئیسرائیل هەر بۆ زانیاری لیست دەکەم :
+ ساڵی 1980 ئیسرائیل بە هاوکاری لەگەڵ میسردا کە ئەو کاتە لە ئاشتیدا بوون غەزەیان گەمارۆ دا.
+ شەش لە کۆی نۆ هاوبەشی بازرگانی سەرەکی ئیسرائیل لە گەڵ وڵاتانی گروپی حەوتدان.
+ سێ سەرچاوەی سەرەکی ئیسرائیل بۆ هاوردەکردنی چەک وڵاتانی گروپی حەوتە. هاوکاتیش گروپی حەوت بەردەوام دژی داوای ئاگربەستی بووە لە غەززە. لە 27ی تشرینی یەکەم، کاتێک بڕیارنامەیەکی ئەنجومەنی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان کە داوای ئاگربەستی بەپەلەی لە غەززە دەکرد بە دەنگی 121 دەنگی زۆرینە پەسەندکرا، فەرەنسا تاکە دەوڵەتی گروپی حەوت بوو کە دەنگی بەڵێی دا.
+ لە سەرانسەری باشووری جیهانیشدا دژایەتی ئیسرائیل بەستراوەتەوە بە مێژووی هاوکارییەکانی لەگەڵ دەوڵەتانی سەرکوتکەر لە ئەمریکای لاتین و ئاسیا و ئەفریقا.
+ لە ئەمریکای لاتین ئیسرائیل لە کاتی جینۆسایدکردنی مەیانەکان لە کۆتاییەکانی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا چەکی بۆ حکومەتی گواتیمالا دابین کرد.
+ ئیسرائیل دابینکەرێکی سەرەکی چەک بوو بۆ دیکتاتۆری پینۆشێت لە شیلی، دیکتاتۆری سۆمۆزای-شی لە نیکاراگوا چەکدار کرد، پشتیوانی لە سەرکوتکردنی سەربازی لە ئەلسەلڤادۆر و ئەرجەنتین کرد. دەوڵەتی مەکسیكی چەکدار کرد لە شەڕەکەیدا دژی یاخیبوونی زاپاتیستا.
+ لە ئەفریقا ئیسرائیل پشتگیری لە ڕژێمە کەمینە سپی پێستەکان دەکرد لەکاتێکدا ڕووبەڕووی پەرەسەندنی گۆشەگیری نێودەوڵەتی بووبووەوە. لە ماوەی ساڵانی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا ئیسرائیل پەیوەندییەکی نزیکی لەگەڵ ئەفریقای باشووری ئاپارتاید پەرەپێدا و بە درێژایی هەشتاکانی سەدەی ڕابردوو وەک یەکێک لە بەهێزترین لایەنگرانی وڵاتەکە مایەوە.
+ ئیسرائیل بەردەوام بوو لە بازرگانیکردن لەگەڵ ڕژێمی ڕەگەزپەرستی ڕۆدێسیا دوای ئەوەی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ساڵی 1967 سزای بەسەر ئەو وڵاتەدا سەپاند، کەچی ئیسرائیل چەکی بە دیکتاتۆری مۆبوتو لە زایر فرۆشت.
+ شانبەشانی چالاکییەکانی دیکەی ئاسیا – بازرگانیکردن لەگەڵ دیکتاتۆری سوهارتۆی ئەندەنوسیا و دیکتاتۆری مارکۆس لە فلیپین، فراوانکردنی هاوکارییە سەربازییەکانی لەگەڵ حکومەتی ناسیۆنالیستی هیندۆسی مودی لە هیندستان (کە بووەتە گەورەترین کڕیاری چەکی ئیسرائیل لە جیهاندا) و فرۆشتنی چەک بە جونتای میانمار/ بێرما.
+ ئیسرائیل ناوبانگێکی زۆری لە زۆربەی باشووری جیهانیدا دەرکرد وەک هاوپەیمانێکی سەرسەختی حکومەتە سەرکوتکەرەکان کە هەوڵدەدەن خەبات و بزووتنەوە جەماوەرییەکان لەناوببەن. لەم بوارەدا مێژوویەک لە لێدوانی ڕەگەزپەرستانە لەلایەن بەرپرسانی ئیسرائیلەوە پشکێنراوە. بۆ نموونە لە ساڵی 2006 باڵیۆزی ئیسرائیل وتی کە “ئیسرائیل و ئوسترالیا وەک خوشک وان لە ئاسیا” چونکە “ئاسیا لە بنەڕەتدا ڕەگەزی زەردە” لە کاتێکدا “ئۆسترالیا و ئیسرائیل … لە بنەڕەتدا ڕەگەزی سپی پێستن“.