هەژارترین وڵاتانی جیهان لانیکەم 12 هێندە زیاتر بۆ دانەوەی قەرزەکانی …..
01/12/2023
هەژارترین وڵاتانی جیهان لانیکەم 12 هێندە زیاتر بۆ دانەوەی قەرزەکانی بانقی نێودەوڵەتیی و صندوقی دراوی نێودەوڵەتی لە ئەو پارەیەی کە بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەرمبوونی جیهانی و پاکی ژینگە خەرجی دەکەن . گروپێکی کەمپەین هۆشدارییان داوە، بەرەنگاربوونەوەی باری نائاسایی کەشوهەوا بەهۆی قەیرانی قەرزەکانەوە کۆسپی بۆ دروست دەبێت کە هەژارترین وڵاتانی جیهان زیاتر لە 12 هێندەی خەرجییەکانیان دەدەن بە قەرزدەرەکانیان.
لەگەڵ کردنەوەی کۆبوونەوەی/ کۆنفرانسی لوتکەی ژینگە Cop28 لە دوبەی لە ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی، گەشەپێدانی دارایی نێودەوڵەتی (DFI) ڕایگەیاند، خولێکی نوێی هەڵوەشاندنەوەی قەرزە گشتگیر و گەورەکان بۆ ئازادکردنی وەبەرهێنانی زۆر پێویستە بۆ فریاکەوتنی کەشوهەوا.
توێژینەوەیەک لەسەر خەرجکردن لە 42 وڵات لەلایەن DFI [ گەشەپێدانی دارایی نێودەولەتی ] دەریخستووە کە دانەوەی پارەی قەرزەکان بە تێکڕا 32.7%ی بودجەی ساڵی 2023 پێکدەهێنێت، لەکاتێکدا کە تەنها بە بڕی 2.5% لە قەیرانی کەشوهەوادا سەرف کراوە.
لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە، ئەندەنوسیا کە چوارەم وڵاتی جیهانە کە زۆرترین دانیشتوانی هەیە، بەنیازە تەنها 0.12%ی بودجەکەی بۆ چارەسەری قەیرانی کەشوهەوا لە ساڵی 2024 خەرج بکات، ئەمە لەکاتێکدا وا پێشبینی دەکرێت دانەوەی بڕی پارەی بە قەرزدەرەکان 29% بێت. زۆربەی ئەو وڵاتانەی لێکۆڵینەوەیان لەسەر کراوە پێشبینی دەکەن کەمتر لە 2%ی بودجەکانیان بۆ گونجاندن لەگەڵ کەشوهەوا خەرج بکەن – و زۆربەیان کەمتر لە 1% وەبەرهێنان دەکەن.
ماتیۆ مارتن، بەڕێوەبەری جێبەجێکاری DFI وتی بەرنامەیەکی گەورەی هەڵوەشاندنەوەی قەرزەکان لەسەر قەبارەی دەستپێشخەرییەکانی کۆتاییەکانی نەوەدەکان و سەرەتای ساڵانی 2000 پێویستە. دانەوەی بڕی قەرزەکان بە تێکڕا 38% لە سەرانسەری 139 وڵاتی باشووری جیهانیدا بووە، ئەم بڕە پارەیە بووە بە 57.5% بۆ وڵاتانی کەم داهات .
مارتن وتی: ” ئەگەر کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی جددی بێت لە ڕووبەڕووبوونەوەی قەیرانی کەشوهەوا، پێویستە جددی بن لە کەمکردنەوەی قەرزە گشتگیرەکان بۆ کۆمەڵێک وڵاتی بەرفراوان. “ئەگەر ئێمە بڕی دانەوەی قەرزی وڵاتان بۆ 15%ی داهاتەکانیان دابەزێنین، پارەی پێویستمان دەبێت بۆ ئەوەی ڕووبەڕووی قەیرانی کەشوهەوا ببینەوە. ” لە ڕاپۆرتەکەی DFI کە گروپێکی هەڵمەتی قەرزەکاندا، هاتووە کە قەرزەکان لە ئێستاوە ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕن لە ڕێگریکردن لە گەورەکردنی وەبەرهێنانەکانی وڵاتان لە بەرەنگاربوونەوەی گەرمبوونی جیهانی.
تەنانەت ڕەنگە ململانێ بۆ گەڕاندنەوەی قەرزدەرەکان قەیرانی کەشوهەوا خراپتر بکات، وڵاتان ناچاربن زۆرترین هەناردە بکەن بۆ بەرهەمهێنانی دراوی بیانی کە ئەو پارەیە پێویستە بۆ دابینکردنی چارەسەری قەیرانەکە. زۆرجار ئەمە بە مانای بەردەوامبوونی دەرهێنانی سووتەمەنی بەردینی بووە کە لە کورتخایەندا قازانجێکی زۆری هەبووە و تەنانەت فراوانکردنی پڕۆژەکانی سووتەمەنی بەردینی، کە ئەگەری هەیە گواستنەوەی وزەی خۆیان لە پرۆسەکەدا دوابخەن.
لە لایەکی دیکەوە ئاشکرا بووە کە ساڵانە بە هۆی پیسبوونی ژینگەوە 5.1 ملیۆن کەس لە جیهاندا دەمرن . لەگەڵ ئەم هەوڵ و پێشبینیکردنانەدا بە گوێرەی ڕاپۆرتێکی نوێ دەرکەوتووە کە زۆربەی سپۆنسەرەکانی Cop28 ناویان تۆمار نەکردووە بۆ ئامانجی کۆبوونەوە لوتکەیەکان سەبارەت بە ژینگە بۆ هینانەخوارەوەی پلەی گەرمی بۆ سفر . کە ئەم پلەیە لەلایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە پشتگیری دەکرێت شیکارییەکان دەریدەخەن کۆمپانیاکان لەنێویاندا بانکی ئەمریکا هیچ پابەندبوونێکیان نەبووە بە کەمکردنەوەی دەردانی گازی ژەهراوی بەپێی سیستەمی دابەزینی پلەی گەرمی بۆ سفر .
ئاشکرا بووە زۆربەی کۆمپانیاکانی سپۆنسەری دانوستانەکانی کەشوهەوای نەتەوە یەکگرتووەکان لە دوبەی پابەند نین بە کەمکردنەوەی دەردانی گازی گەرمخانەیی خۆیان بەگوێرەی گەیشتن بە ئامانج کە پلەی سفرە لە پاکی ژینگەدا کە لە ئاستی جیهانیدا دانپێدانراون.
بەپێی شیکارییەک، لە 20 کۆمپانیا و بانك کە سپۆنسەری کۆنفرانسی لوتکەی ژینگە/کەشوهەوا دەکەن یەکێک ناوی خۆی تۆمارکردووە بە پەسەندکردنی هێنانە خوارەوەی پلەی گەرمی بۆ سفر، کە لەلایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە پشتگیری لێ دەکرێت.