گەنجانی ئەوروپا و پرسی ژینگە
27/10/2023
بەگوێرەی ڕاپۆرتێکی نوێ کە لەم ڕۆژانەدا لە ڕۆژنامەی گاردیانی بریتانیی دا بڵاوکرایەوە بەتەنگەوەهاتنی ژینگە لە لایەن گەنجانەوە مایەی دڵخۆشییە.
ئەو ڕاپۆرتە زانیارییەکی زۆری تێدایە سەبارەت بەو مەسەلەیە ، منیش بەپێویستم زانی کە هەندێکی وەرگێڕمە سەر زمانی کوردی و لێرەدا داینێم.
ڕاپۆرتەکە دەڵێت گەنجانی ئەوروپی زیاتر واز لە لێخوڕینی ئۆتۆمبێل دێنن و منداڵیان کەمتر دەبێت بۆ ئەوەی هەسارەکە ڕزگار بکەن. ئەوان ئامادەن خێزانێکی بچووکتریان هەبێت، واز لە بەکارهێنانی ئۆتۆمبێل بهێنن و – هەرچەندە بە ژمارەیەکی کەمتر – شێواز و جۆری خواردنیان بگۆڕن بۆ ڤیگن [ ڤیگن ئەوانەن نەك هەر ڕوەکین بەڵکو بەروبوومی هیچ جۆرە ئاژەڵ و گیانلەبەرێ ناخۆن. بۆ نموونەڵ شیر و هێلکە و پەنیر و ماست و هەنگوین و….] .
لە سەرانسەری ئەوروپادا، بەپێی ڕاپرسییەکی حەوت وڵات، پێدەچێت گەنجان زیاتر لە نەوە بەتەمەنەکان ئامادەبن گۆڕانکاری گەورە لە شێوازی ژیاندا بکەن کە یارمەتیدەر دەبێت لە بەرەنگاربوونەوەی قەیرانی کەشوهەوا هەروەها ڕاپرسییەکانی YouGov بۆ ڕۆژنامەی گاردیان دەریخستووە کە خراپی ئابووری هیوای گەنجان بۆ داهاتوو لەبار بردووە، زیاتر لە نیوەیان ڕایانگەیاندووە کە نیگەرانن لەوەی لە دەیەی داهاتوودا ناتوانن ببنە خاوەنی ماڵێک.
ڕاپرسییەکە کە لە مانگی ئابدا لە بەریتانیا، دانیمارک، فەرەنسا، ئەڵمانیا، ئیتاڵیا، ئیسپانیا و سوید ئەنجامدراوە، هەروەها دەریخستووە کە کەمینەیەکی زۆر لە گەنجانی تەمەن 18 بۆ 24 ساڵ هەستیان کردووە نیگەرانییە ئابوورییەکان و نیگەرانی دامەزراندنی خێزانیان هەیە.
لە وەڵامی پرسیارێکدا سەبارەت بەوەی کە ئامادەن چ قوربانییەک بدەن بۆ یارمەتیدانی بەرەنگاربوونەوەی گەرمبوونی جیهانی، 28%ی گەنجانی تەمەن 18 بۆ 24 ساڵ و لە 30%ی گەنجانی تەمەن 25 بۆ 34 ساڵان ڕایانگەیاند کە ئامادەن – یان پێشتر پلانیان هەیە – بۆ ئەوەی منداڵی کەمتریان هەبێت گەر چی حەزیان لە منداڵە. ئەمەش بە بەراورد لەگەڵ ژمارەکانی نێوان 19% بۆ 13% بۆ نەوە کۆنەکان – بەڵام زۆربەیان لە ئێستاوە ئەگەری ئەوە هەیە کە دایک و باوک بن. بەڵام نەوە گەنجەکانیش زیاتر لەگەڵ گۆڕانکارییە بەرچاوەکانی تری شێوازی ژیان بوون بە بەراورد بە وەڵامدەرەوە بەتەمەنەکان. گەنجان زیاتر ئامادەبوون واز لە ئۆتۆمبێل بهێنن، 54%ی گەنجانی تەمەن 18 بۆ 24 ساڵان دەیانگوت تەنها بە پێ دەڕۆن، یان پێشتر بە پێ ڕۆیشتون، پاسکیل یان گواستنەوەی گشتی بەکاردەهێنن، لە بەرامبەر 45%ی ئەو کەسانەی تەمەنیان لە سەرووی 65 ساڵەوەیە. لە هەمان شێوە 41% دەگۆڕدرێن بۆ ئۆتۆمبێلی کارەبایی لە بەرامبەر 21%ی ئەو کەسانەی تەمەنیان لە سەرووی 65 ساڵەوەیە.
لە کاتێکدا تەنها 21%ی گەنجانی تەمەن 18 بۆ 24 ساڵان ووتیان کە ئامادەن – یان پێشتر هەبووە – گۆشت و شیرەمەنی لە خۆراکەکانیاندا بە تەواوی ببڕن، بەڵام ئەوە هێشتا ڕێژەیەکی بەرچاو زیاترە لە چاو بەتەمەنانی (17%ی 55- بۆ کەسانی تەمەن 64 ساڵ، و 64%ی ئەو کەسانەی کە تەمەنیان لە سەرووی 65 ساڵەوەیە). هەروەها نەوە گەنجەکان زۆر زیاتر ئامادەبوون (یان پێشتر ئامادە بوون) پارەی زیاتر بدەن بۆ گەشتە ئاسمانییەکان (30%ی کەسانی تەمەن 18 بۆ 24 ساڵ لە بەرامبەر نزیکەی 22%ی کەسانی سەروو 55 ساڵ)، و تەنها جل و بەرگی دەستی
دوو بکڕن (35 % لە تەمەنی 18 بۆ 24 ساڵ و 38%ی تەمەنی 24 بۆ 34 ساڵ لە بەرامبەر 26%ی کەسانی سەروو تەمەنی 65 ساڵ)
ڕاپرسییەکە جیاوازییەکی کەمی تەمەنیان دەرخستووە سەبارەت بە نیگەرانی لەبارەی قەیرانی کەشوهەوا و کاریگەرییە ئەگەرییەکانی، زیاتر لە 70%ی هەموو کۆمەڵێك لە تەمەنی 18-24 ساڵەوە تا ئەوانەی تەمەنیان لە سەرووی 65 ساڵەوەیە وتوویانە زۆریان تاڕادەیەک نیگەرانن.
زۆرینەی گەورە لە نێوان 64% بۆ 72% لە هەموو گروپێکی تەمەنیدا هاوڕان لەسەر ئەوەی کە کەشوهەوای جیهان لە ئەنجامی چالاکییەکانی مرۆڤەوە دەگۆڕێت، هەرچەندە ئەو کۆمەڵەی تەمەن 18 بۆ 24 ساڵان بە شێوەیەکی پەراوێزخراو زیاتر ئەگەری ئەوەیان هەبوو بڵێن هۆکارەکان مرۆڤ دروست نین.
نزیکەی 43%ی گەنجانی تەمەن 18 بۆ 24 ساڵ لە سەرانسەری کیشوەرەکەدا ڕایانگەیاندووە، نیگەرانن لەوەی دۆخی ئابووری ئێستا کاریگەری لەسەر توانای گواستنەوەیان لە ماڵی خێزانەکەیان هەبێت؛ 56% وتوویانە ڕەنگە ئەوە بگەیەنێت کە ناتوانن خانوو بکڕن، لە 38%یشیان منداڵیان نەبێت.