یەکێتی کێڵگەوانەکانی ئەوروپا
05/02/2024
سەدان تراکتۆر دوێنێ ،ڕۆژی پێنجشەممە، 01/02/2024 ناوەندی شاری برۆکسلیان داگیرکرد کێڵگەوانە توورەکان بە هێلکە ناڕەزایی خۆیان دەربڕی لە پەرلەمانی ئەوروپادا.
ئەوەی لە پشت ناڕەزایەتی کێڵگەوانەکانەوەیە و چەند مانگێکە ئەوروپای گرتووەتەوە – لە وڵاتانی وەک یۆنان، ئەڵمانیا، پورتوگال، پۆڵەندا و فەرەنسا. تا ئەو ڕادەیەی کە حکومەتی فەرەنسا لەم هەفتەیەدا بەهۆی گەمارۆدانی ڕێگاوبانی پاریسەوە تووشی سەرسوڕمان بوو. لەو هۆکارانە و داخوازییەکانیان بۆ کۆتاییهێنان بە کەمکردنەوەی باج لەسەر گازۆیلی کشتوکاڵی، بۆ هاوسەنگکردنی بودجە، یاخود لە هۆڵەندا بۆ کەمکردنەوەی دەردانی نایترۆجین – . زۆرێك لەم هۆکار و داخوازیانە لە سەرانسەری ئەوروپادا لای کێڵگەوانەکان هاوبەش.
کێڵگەوانەکان هۆکاری ناڕەزاییەکەیان بەم شێوەیە ڕادەگەینن کە ڕووبەڕووی دابەزینی نرخی فرۆشتن و بەرزبوونەوەی تێچوونەکان و ڕێکخستنی قورس و فرۆشیارە بەهێز و باڵادەستەکان و قەرز و گۆڕانی کەشوهەوا و هاوردەکردنی هەرزان لە دەرەوە دەبنەوە، هەموو ئەمانەش لە چوارچێوەی سیستەمێکی کشتوکاڵی یەکێتی ئەوروپادا لەسەر بنەمای ئەو بنەمایەی کە “گەورەتر باشترە” جێبەجێ دەبێت.
ئەو نرخە بنەڕەتییەی کە کێڵگەوانەکان بۆ بەرهەمەکانیان وەریدەگرن – بە تێکڕا لە نێوان چارەکی سێیەمی ساڵی 2022 و هەمان ماوەی ساڵی ڕابردوودا بە ڕێژەی نزیکەی 9% دابەزیوە، بەپێی زانیارییەکانی یۆرۆستات کە لەلایەن پۆلیتیکۆ شیکارییان بۆ کراوە، تەنها چەند بەرهەمێکی کەم هەیە – لەنێویاندا زەیتون ، نەوتە کە بەهۆی کەمییەوە نرخەکەی سەرکەوتووە.
هەروەها هاوردەکردن کێشەیەکی گەورەیە، بەتایبەتی لە ناوەڕاست و ڕۆژهەڵاتی ئەوروپا، کە لافاوێکی بەرهەمی کشتوکاڵی هەرزان لە ئۆکرانیاوە – کە یەکێتی ئەوروپا دوای لەشکرکێشی ڕووسیا دەستبەرداری کۆتایی و باجەکانی بوو – نرخەکانی دابەزاندووە و ناڕەزایی زیاتری لە کێبڕکێی نادادپەروەرانە کردووە.
کێڵگەوانەکانی پۆڵەندا هەر لە بەهاری ساڵی ڕابردووەوە وەک ناڕەزایەتییەک دەستیان کرد بە داخستنی ڕێگاکانی ئۆکرانیا و هەرچەندە هەر زوو برۆکسل سنووردارکردنی بۆ هەناردەکردنی کیێڤ بۆ دراوسێ نزیکەکانی سەپاند، بەڵام هەر کە بەسەرچوو هەنگاریا، پۆڵەندا و سلۆڤاکیا هەریەکەیان سنووردارکردنی خۆیان ڕاگەیاند.
سەندیکای جووتیارانی پۆڵەندا مانگی ڕابردوو ڕایگەیاندووە، “دەبێت دانەوێڵەی ئۆکرانیا بچێتە ئەو شوێنەی کە سەر بە خۆیەتی، بۆ بازاڕەکانی ئاسیا یان ئەفریقا، نەک بۆ ئەوروپا”. لە شوێنەکانی دیکەی ئەوروپا، بەتایبەتی لە فەرەنسا، هاوردەکردنی هەرزان لە دوورەوە سەرچاوەی توڕەیی زیاترە. بەرهەمی وڵاتانی وەک نیوزلەندا و شیلی گەیشتۆتە فەرەنسا و هەندێك وڵاتانی دیکە بەشێکی دیکەیە لە ناڕەزاییەکانی کێلگەوانەکان. ئەو دوو وڵاتەش ناچار نین پابەندبن بە هەمان ڕێسا توندەکانی کێڵگەوانەکانی یەکێتی ئەوروپا.
ڕووداوە توندەکانی کەشوهەوا بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا کاریگەری لەسەر بەرهەمهێنان زیاتر دەبێت: هەندێک لە کۆگاکانی ئاو لە باشووری ئیسپانیا تەنها توانای 4%یان هەیە، لەکاتێکدا ئاگرکەوتنەوەکانی ساڵی ڕابردوو نزیکەی 20%ی داهاتی ساڵانەی کێڵگەکانی یۆنانیان سڕییەوە.
سیاسەتی کشتوکاڵی هاوبەش (CAP)، سیستەمی یارمەتییە کە ساڵانە 55 ملیار یۆرۆیە و زیاتر لە 60 ساڵە ئاسایشی خۆراکی ئەوروپا لەسەری وەستاوە، لە مێژوودا لەسەر بنەمای ئابووری قەبارە دامەزراوە: کێڵگەی گەورەتر، هەڵگرتنی گەورەتر، ستانداردە هاوبەشەکان. ئەوەش هاندەری چەسپاندن بووە – ژمارەی کێڵگەکان لە یەکێتی ئەوروپا لە ساڵی 2005ەوە زیاتر لە یەک لەسەر سێ دابەزیوە – ئەمەش وایکردووە زۆرێک لە کێڵگە گەورەکان ئاستی بەرزی قەرزەکانیان لە بازرگانییەکی کەم پەراوێزدا هەبێت و کێڵگە بچووکەکان تادێت بەرەو مایەپووچی دەچن . لەم دواییانەدا، کەرتی کشتوکاڵ لە 11%ی دەردانی گازی گەرمخانەیی یەکێتی ئەوروپای پێکهێناوە.
زۆرێک لە کێڵگەوانەکان لە ئێستاوە گلەیی ئەوە دەکەن کە یاساکانی ئێستای یەکێتی ئەوروپا لە بوارەکانی وەک ئاودێری و خۆشگوزەرانی ئاژەڵان زۆر بە توندی لێکدەدرێنەوە. ئەوان دەڵێن سیاسەتە سەوزەکانی داهاتوو نادادپەروەرانەن، ناڕاستەقینەن، لە ڕووی ئابوورییەوە ناتوانن بەردەوام بن و لە کۆتاییدا خۆشکستن.
لەسەر ئاستی یەکێتی ئەوروپا، کۆمیسیۆنی ئەوروپا پێشنیاری سنووردارکردنی هاوردەکردنی کشتوکاڵی لە ئۆکرانیا لە ڕێگەی “پرۆژەیەکی فریاگوزاریەوە” کردووە، و کێڵگەوانەکان بۆ ساڵی 2024 لە پابەندبوون بە لێخستنی لە 4%ی زەویەکانیان واتە بەکارنەهێنایان، ئەمە لە کاتێکدا هێشتا یارمەتییەکانی یەکێتی ئەوروپا وەردەگرن. ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا و لیۆ ڤارادکار، سەرۆکوەزیرانی ئێرلەندا، بە دڵەڕاوکێیەوە بۆ ئەوەی کەرتێکی لە ئێستاوە یاخیبوو زیاتر تووشی دڵەڕاوکێ نەکەن، ڕایانگەیاندووە، نابێت ڕێککەوتنی بازرگانی پێشنیارکراوی یەکێتی ئەوروپا و مێرکۆسۆر بەو شێوەیەی ئێستای واژۆ بکرێت.